Redakcja
Wirtualna rzeczywistość (ang. virtual reality – VR) jest połączeniem specjalistycznego sprzętu oraz oprogramowania. Zgodnie z definicją autorstwa Jarona Laniera oraz Steve’a Brysona, jest ona "sposobem użycia technologii komputerowej w tworzeniu efektywnego, interaktywnego, trójwymiarowego świata, w którym obiekty dają wrażenie przestrzennej obecności". VR jest więc sztucznym obrazem wygenerowanym przez technologie informatyczne.
Wirtualna rzeczywistość, która najmocniej kojarzona jest z rozrywką, z powodzeniem znalazła swoje zastosowanie w innych dziedzinach, począwszy od turystyki, astronautyki, a skończywszy na projektowaniu technicznym i marketingu. Wykorzystana została przez wojsko w trakcie szkoleń (m.in. na symulatorach lotu) oraz w medycynie (np. do zwiększania kompetencji studentów, przeprowadzania interaktywnych doświadczeń czy nawet wykonywania operacji z udziałem wirtualnych technologii). W kręgach medycyny VR coraz częściej znajduje też zastosowanie w rehabilitacji zarówno osób dorosłych, jak i dzieci.
Wykorzystanie terapii VR
Rehabilitacja z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości jest dziedziną stosunkowo nową. Stosowana jest ona przede wszystkim w terapii schorzeń, w przebiegu których pojawia się konieczność wzmocnienia wszystkich obszarów nieprawidłowo funkcjonującego mózgu, a także stymulacji wielu szlaków neuronalnych.
Od kilku lat systematycznie rośnie liczba doniesień naukowych na temat wykorzystania technologii VR głównie w rehabilitacji skutków i powikłań związanych z chorobami układu nerwowego. W przypadku osób dorosłych stosowana jest ona u pacjentów po udarze mózgu, z chorobą Parkinsona, czy z przewlekłym bólem. Pozytywne efekty VR przynosi w psychiatrii i psychoterapii, podczas leczenia pacjentów z fobiami, zaburzeniami lękowymi, autyzmem czy zespołem stresu pourazowego. W tych przypadkach terapia VR stosowana jest zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci.
Uogólniając, udokumentowane zostały liczne przypadki pozytywnego wpływu leczenia za pomocą wirtualnej rzeczywistości w:
- rehabilitacji neurologicznej,
- treningach poznawczych,
- leczeniu bólu,
- terapii lęków,
- leczeniu depresji,
- terapii schorzeń zaburzających chód i równowagę.
Na czym polega rehabilitacja za pomocą wirtualnej rzeczywistości?
Istotą rehabilitacji z użyciem VR jest wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości do leczenia różnego rodzaju zaburzeń ruchowych i poznawczych za pomocą poprawy neuroplastyczności mózgu (tj. zdolności komórek nerwowych do zmiany połączeń i zachowania w odpowiedzi na nowo dostarczane informacje). Podczas leczenia za pomocą wirtualnej rzeczywistości, pacjent nabywa nowych umiejętności, stymulowane są także te obszary mózgu, które w trakcie tradycyjnej terapii nie byłyby angażowane. Wizualizacja ruchów, które pacjent chce wykonać w środowisku wirtualnym, skutkuje sprawniejszym poruszaniem się także w świecie realnym. Poddani rehabilitacji i terapii VR pacjenci uczą się wykonywać różnego rodzaju czynności w specjalnie stworzonej dla nich w tym celu, wirtualnej rzeczywistości, by następnie przenieść wyćwiczone ruchy i wzorce bezpośrednio do świata rzeczywistego.
Korzyści terapii VR w leczeniu dzieci
Główną cechą, z którą związana jest terapia VR, jest możliwość upraszczania w świecie wirtualnym złożonych czynności, z którymi pacjenci nie radziliby sobie w świecie realnym. Jeśli chcemy wskazać na korzyści w leczeniu dzieci i młodzieży z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości, wystarczy przytoczyć kilka przykładów z wybranych schorzeń oraz skutków, jakie w ich przypadku przyniosła terapia VR:
- terapia dzieci i młodzieży z zespołem Aspergera – terapia VR w tych przypadkach tworzy wspierające środowisko, które pozwala na swobodne popełnianie błędów społecznych bez intensywnego niepokoju lub strachu przed odrzuceniem, które są często związane z interakcjami społecznymi; ponadto technologia komputerowa jest tutaj często wysoce motywująca i satysfakcjonująca,
- terapia dzieci i młodzieży z mutyzmem móżdżkowym – prowadzi ona do poprawy samodzielności, umożliwia pacjentom uczęszczanie na zajęcia w placówkach szkolnych wraz z rówieśnikami, a także do znacznego rozwoju umiejętności społecznych i ruchowych,
- terapia dzieci i młodzieży z zespołem pourazowym – zmniejsza odczuwanie bólu, zwiększa tolerancję wysiłku, poprawia doświadczenia pacjentów podczas fizjoterapii, zwiększa także samodzielność i pozwala na szybszy powrót do samodzielności.
Podsumowanie
Wciąż pojawiające się nowe doniesienia i publikacje naukowe udowadniają nie tylko pozytywny wpływ VR w procesie rehabilitacji dzieci i dorosłych, ale także zahęcają do rozwijania badań tego typu terapii i wdrażania ich na coraz większą skalę. Sądzi się, że posłużenie się VR w terapii może przewyższać efektywnością tradycyjną rehabilitację. Taka rehabilitacja przynosi nie tylko widoczną poprawę stanu zdrowia pacjentów, ale także mocno zwiększa ich motywację, ponieważ chorzy chętniej wykonują ćwiczenia, gdy dostrzegają cel w postaci zdobycia określonej liczby punktów. Dynamizacja i rozwój VR są nieuniknione, a możliwości jej wykorzystania w procesie rehabilitacji wydają się nie mieć końca.
