Kinga Kokoszka
Również komercyjne projekty coraz częściej kładą nacisk na jak najszerszą dostępność dla potencjalnych użytkowników. Jako testerzy musimy nauczyć się, jakie są to wymagania, jak należy je spełnić i kiedy należy zgłosić brak lub nieprawidłowe działanie funkcji.
Gdzie znaleźć wytyczne jak spełnić wymogi dostępności?
Podstawowym źródłem informacji jest Web Content Accessiability Guidlines (WCAG). Z pomocą przychodzi nam również strona rządowa, na której znajdziemy informacje dotyczące dostępności cyfrowej, tłumaczenie na język polski wytycznych WCAG 2.1 oraz listę kontrolną do badania dostępności cyfrowej, która zawiera także informacje jak zbadać spełnienie danego wymagania.
Czego potrzebujesz, aby rozpocząć audyt dostępności?
- Zainstaluj czytnik mowy, np. darmowy program NVDA
- Zainstaluj wtyczkę WAVE
- Narzędzia dla deweloperów, m.in.: Lighthouse
Proponuję również na początku swojej przygody z dostępnością cyfrową zapoznać się z nawigacją po wybranej stronie internetowej uznawanej za spełniającą wymagania dostępności (np. www.gov.uk). Spróbuj się po niej poruszać wyłącznie przy pomocy klawiatury. W drugiej kolejności uruchom czytnik NVDA. Teraz możesz korzystać zarówno z myszy, jak i klawiatury, ale spróbuj nie patrzeć na ekran. Zapoznanie się ze stroną o wysokiej dostępności ułatwi Ci znalezienie elementów, których brakuje lub które mogłyby działać w bardziej przystępny sposób.
W przypadku wykorzystania w testach wtyczki WAVE czy Lighthouse pamiętaj, że wynik ich pracy może być przekłamany, np. dla znacznika <alt> dodany tekst może nie mieć sensu lub znaczenia dla osoby, która nie widzi grafiki. Korzystając z narzędzi, otrzymasz informację, że znaczniki znajdują się w kodzie - to Ty oceniasz ich treść.
Dla kogo testujesz dostępność?
Pierwsze skojarzenie związane z testowaniem dostępności to potrzeba stworzenia np. strony, która ma być użyteczna dla osób z dysfunkcjami. To błąd. Dostępność mówi o oprogramowaniu, które ma działać dla jak najszerszego grona użytkowników. Z asystenta głosowego może korzystać np. dziecko, które jeszcze nie umie czytać lub osoba, która ma zajęte lub brudne ręce. Korzystanie z oprogramowania o wysokim poziomie dostępności będzie również łatwiejsze dla osób z powszechnymi dysfunkcjami, np. osoby z nadwzrocznością. Oczywiście w takim przypadku zawsze mamy wybór, możemy założyć okulary, odłożyć zakupy czy umyć ręce. Nie każdy go jednak ma, dlatego też Twoje testowanie powinno uwzględniać również osoby z dużo poważniejszymi problemami, jak np.: niedowidzące i niewidome, z dysfunkcjami aparatu słuchu, epilepsją czy zaburzeniami poznawczymi.
Testowanie dostępności na etapie projektu
Testowanie dostępności najlepiej rozpocząć wraz z przygotowaniem dokumentacji dla strony czy aplikacji. Na tym etapie na szczególną uwagę zasługują dobre praktyki dotyczące kodu, które pozwolą na prawidłową pracę fokusu na stronie i odczytywanie jej przez czytniki. Zaprojektowanie nawigacji umożliwiającej logiczne poruszanie się po witrynie, pominięcie przy użyciu klawiatury jej elementów oraz wyeliminowanie miejsc, z których użytkownik nie będzie miał możliwości dalszej nawigacji po stronie, np. brak możliwości zamknięcia okna typu pop-up.
Drugi element to kontekst wizualny. W layoucie strony powinny być prawidłowo dobrane czcionki i ich wielkości, odstępy między literami i akapitami, kontrasty zarówno dla treści tekstowych, jak i nietekstowych. Te wymagania strona powinna spełniać od razu, bez konieczności ich wyboru np. w menu. Na stronie nie powinny się znajdować elementy mrugające, czy identyfikowane wyłącznie poprzez kolor.
Eksploracyjne testowanie dostępności
Zgodnie z powyższymi wskazówkami dla zakodowanego już projektu możesz przeprowadzić testy eksploracyjne. Twoim zadaniem jest teraz wcielić się w użytkownika z zaburzeniami postrzegania barw, widzeniem rozmytym, widzeniem częściowym - zwróć szczególną uwagę na elementy wizualne, które ułatwiają poruszanie się po stronie oraz jednolitość tożsamych elementów na różnych zakładkach. Jeżeli coś może wyglądać tak samo, to powinno.
Drugi etap to próba przejścia przez aplikację wyłącznie przy użyciu klawiatury; żeby Cię nie kusiło, najlepiej wypnij myszkę i wyłącz touchpad. W tym miejscu sprawdzasz logikę nawigacji, łatwość w pomijaniu elementów, które Cię nie interesują, czy możliwość dotarcia do wszystkich miejsc na stronie.
Trzeci etap to nawigacja po stronie przy pomocy czytnika mowy. Ten element dołączam jednak już od samego początku testowania. W tym miejscu pamiętaj, że komunikaty nie tylko powinny być, ale muszą też dawać użytkownikowi jasną informację, co robi dana funkcja.
Raport z testów dostępności
Testowanie eksploracyjne z pewnością dało Ci pierwsze wrażenie, czego brakuje, co jest dobrze, a co mogłoby działać lepiej.
W celu dokładnego sprawdzenia strony pod kątem dostępności możesz posłużyć się listą kontrolną przygotowaną w ramach wytycznych WCAG 2.1. Jest to zbiór dobrych praktyk, wraz z informacją o sposobie ich oceny. Wynik testu w ramach wytycznych jest jednoznaczny: pozytywny lub negatywny. Do momentu spełnienia całego wymagania wynik zawsze jest negatywny, ponieważ nawet częściowa niedostępność danej funkcji może oznaczać całkowity brak możliwości skorzystania ze strony dla osoby mierzącej się z dysfunkcją.
Poziomy dostępności
W WCAG zaproponowano standaryzację oceny dostępności stron opartą o następujące wytyczne:
- A – strona dostępna w stopniu podstawowym
- AA – poziom rekomendowany do powszechnego spełnienia
- AAA – najwyższy poziom dostępności cyfrowej
Opisane poziomy dostępności dodatkowo zostały rozszerzone o grupy, w ramach których można osiągnąć różny poziom dostępności. Są to:
- percepcja
- funkcjonalność
- zrozumiałość
- rzetelność;
Dlaczego zawsze powinniśmy dbać o jak najlepsze spełnienie wymogów dostępności?
Ułatwienia wprowadzone w ramach zwiększania dostępności są użyteczne dla wszystkich. Nawet jeżeli dziś nie potrzebujesz ich do odbioru treści, to może się zdarzyć tak, że kiedyś będą konieczne. Mówi się wręcz wyłącznie o czasowej pełnosprawności człowieka, bo przecież każdy z nas się starzeje, a wraz z wiekiem pogarsza się funkcjonowanie naszych zmysłów. Dodatkowo część funkcji wprowadzona z myślą o zwiększeniu dostępności cyfrowej jest powszechnie wykorzystywana przez osoby chwilowo nieborykające się z problemami odbioru treści, np. rozmycie tła dla spotkań online. Lista wymogów dostępności cyfrowej cały czas się rozwija. Pojawiają się nowe propozycje, narzędzia i rozwiązania, dlatego też bądźmy uważni i wsłuchajmy się w potrzeby innych. To umożliwi, ułatwi lub poprawi komunikację każdego z nas.
