Monitoring dostępności cyfrowej 2024. Raport Ministerstwa Cyfryzacji

Skala problemu w liczbach

Ministerstwo Cyfryzacji opublikowało wyniki monitoringu dostępności cyfrowej za rok 2024, obejmującego zarówno testy automatyczne, jak i eksperckie. Skalę badania trudno przecenić - przeanalizowano 98048 stron internetowych w modelu uproszczonym oraz przeprowadzono dogłębną analizę 100 stron i 45 aplikacji mobilnych.

Wyniki nie pozostawiają złudzeń. Zgodnie z raportem "Stan dostępności cyfrowej podmiotów publicznych - wyniki monitoringu stron internetowych i aplikacji mobilnych za rok 2024":

• żadna z badanych stron nie spełnia wszystkich wymagań ustawy o dostępności cyfrowej
• aż 25% analizowanych szczegółowo stron uznano za całkowicie niezgodne z przepisami
• pozostałe 75% zakwalifikowano jako "częściowo zgodne". 

Sytuacja aplikacji mobilnych przedstawia się niewiele lepiej:

• żadna z aplikacji mobilnych nie spełnia wszystkich wymagań ustawy o dostępności cyfrowej
• 18% uznano za niezgodne,
• 82% uznano za częściowo zgodne z wymogami prawnymi.

Najczęstsze błędy techniczne 

Dane z raportu wskazują precyzyjnie kryteria, które sprawiają największe problemy. Dla testerów oprogramowania to bezcenna wiedza, pozwalająca skupić się na najbardziej problematycznych obszarach.

W przypadku stron internetowych, najczęstsze problemy dotyczyły:

• Kryterium 1.3.1 (Informacje i relacje) - błędy w aż 97% badanych stron
• Kryterium 2.4.2 (Tytuł strony) - nieprawidłowości w 90% przypadków
• Kryterium 2.4.4 (Cel linku) - problemy w 87% stron
• Kryterium 4.1.1 (Poprawność kodu) - błędy w 86% witryn
• Kryterium 4.1.2 (Nazwa, rola, wartość) - nieprawidłowości w 85% przypadków

Jak wskazuje raport Ministerstwa, błędy dotyczące kryterium 1.3.1 mogą wykluczyć osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku, osoby z dysleksją lub niepełnosprawnością poznawczą, gdyż struktura treści może być dla nich nieczytelna. Testerom daje to jasną informację, jakie elementy powinny znajdować się na szczycie naszej listy priorytetów przy testowaniu dostępności.

W aplikacjach mobilnych krytyczna sytuacja dotyczy:

• Kryterium 1.3.1 (Informacje i relacje) - problemy w 100% badanych aplikacji
• Kryterium 2.4.6 (Nagłówki i etykiety) - nieprawidłowości w 84% aplikacji
• Kryterium 2.4.3 (Kolejność fokusu) - błędy w 71% przypadków
• Kryterium 2.1.1 (Klawiatura) - problemy w 69% aplikacji

Szczególnie niepokojące są wyniki dotyczące funkcjonalności aplikacji w kontekście różnych niepełnosprawności. Według raportu, aż 95,56% aplikacji miało problemy z "obsługą bezwzrokową", "obsługą przy ograniczonej możliwości widzenia" oraz "obsługą przy ograniczonych możliwościach manualnych".

Metodyka testowania dostępności 

Raport prezentuje zaawansowaną metodykę testowania, którą warto adaptować do codziennej pracy testera. Badanie obejmowało trzy komplementarne podejścia:

1. Testy automatyczne wykorzystujące specjalistyczne narzędzia
2. Testy eksperckie wykonywane przez specjalistów ds. dostępności
3. Testy z użytkownikami angażujące osoby z różnymi niepełnosprawnościami

W trakcie badania audytorzy wykorzystywali różnorodne narzędzia: Nu Html Checker, WAVE, ARC Toolkit, Color Contrast Analyzer oraz technologie asystujące takie jak NVDA, VoiceOver, TalkBack, JAWS i lupy systemowe.

Wyzwania techniczne

Z raportu wyłaniają się konkretne wyzwania techniczne, które testerzy powinni uwzględnić w swojej pracy:

1. Problem legacy code. "Aplikacje mobilne są w przeważającej liczbie tworzone przez podmioty zewnętrzne […], a niektóre z nich to wynik zakończonych wcześniej projektów i od tego czasu nie są rozwijane ani aktualizowane" - podkreśla raport. 
2. Brak narzędzi testowych. "Problem weryfikacji aplikacji mobilnych pogłębia niewielka liczba rozwiązań do testów automatycznych takich rozwiązań i brak umiejętności wykorzystywania do testów natywnych rozwiązań ułatwiających dostęp cyfrowy" - wskazuje Ministerstwo Cyfryzacji.
3. Trudności z niestandardowymi rozwiązaniami. "Modyfikacja zawartości, a tym bardziej struktury i logiki rozwiązania jest bardzo ograniczona lub wręcz całkowicie niemożliwa" w przypadku aplikacji internetowych będących własnością podmiotów komercyjnych czy archiwalnych stron internetowych.

Złe praktyki, które wykluczają użytkowników

Ministerstwo zidentyfikowało konkretne praktyki, które drastycznie obniżają dostępność:

1. Stosowanie ruchomych elementów bez możliwości ich zatrzymania (problematyczne dla osób z ADHD i zaburzeniami koncentracji)
2. Listy rozwijane na początku strony, które wymuszają przejście przez wszystkie elementy podczas nawigacji klawiaturą 
3. Nieprawidłowe oznaczanie przycisków jako linki i odwrotnie (dezorientujące dla użytkowników czytników ekranu)
4. Stosowanie obrazów tekstu zamiast rzeczywistego tekstu (niemożliwe do odczytania przez technologie asystujące)
5. Nawigacja wymagająca konkretnych gestów dotykowych bez alternatyw (wyklucza osoby z niepełnosprawnościami ruchowymi)

Praktyczne wskazówki dla testerów dostępności

Co zrobić, aby testy dostępności były jeszcze bardziej miarodajne?

1. Zawsze sprawdzaj strukturę semantyczną. Błędy w informacjach i relacjach (97% stron) wskazują na powszechny problem z prawidłową strukturą HTML. Testerzy powinni zwracać szczególną uwagę na poprawne używanie nagłówków, list i tabel.
2. Testuj nawigację klawiaturową. Błędy związane z klawiaturą (62% stron) i fokusem (84% stron) pokazują, że ten obszar jest często zaniedbywany. Każda strona powinna być w pełni obsługiwalna za pomocą samej klawiatury.
3. Weryfikuj responsywność. Problemy z dopasowaniem do ekranu (71% stron) wskazują na potrzebę dokładnego testowania strony na różnych urządzeniach i przy różnych rozdzielczościach.
4. Nie pomijaj tekstów alternatywnych. Brak alternatyw tekstowych (75% stron) to jeden z najczęstszych błędów. Wszystkie elementy nietekstowe powinny mieć odpowiednią alternatywę tekstową.
5. Twórz kompleksowe scenariusze testowe. Raport pokazuje, że samo testowanie automatyczne wykrywa jedynie część problemów, konieczne jest uzupełnienie go o testy manualne i testy z użytkownikami.

Wnioski

"Problem braku zgodności badanych stron internetowych z ustawą o dostępności cyfrowej wciąż występuje. Żadna z analizowanych stron internetowych nie jest w pełni zgodna z przepisami tej ustawy" - to bezpośredni cytat z raportu, który powinien skłonić do refleksji. Ministerstwo Cyfryzacji podjęło działania naprawcze, rozpoczynając czteroletni projekt edukacyjny "Systemowe kształcenie specjalistek i specjalistów dostępności cyfrowej". 

Przypomnijmy, że w czerwcu 2025 wchodzą w życie regulacje państwowe nakładające na podmioty komercyjne obowiązek zapewnienia dostępności. Czy Państwo, które samo nie jest w stanie zapewnić dostępności obywateli może wymagać tego od firm?

Pełny raport z monitoringu, obejmujący szczegółową metodykę badania i wszystkie zidentyfikowane problemy, jest dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Cyfryzacji.