Dostępność cyfrowa w ustawach i dyrektywach

Polska

1. Konstytucja RP 

Art. 32.1 oraz 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny) można uznać za fundament prawny dla dostępności cyfrowej, ustanawiając zasadę równości wobec prawa i równego traktowania przez władze publiczne. Ten artykuł stanowi gwarancję równego traktowania wszystkich obywateli, w tym osób z niepełnosprawnościami, co pociąga za sobą konieczność zapewnienia dostępności cyfrowej.

2. Ustawa o dostępie do informacji publicznej 

Można przyjąć, że ustawa rozszerza konstytucyjną zasadę równości na sferę informacji publicznej. Gwarantuje ona prawo dostępu do informacji publicznej dla każdego, w tym osób z niepełnosprawnościami i nakłada na władze publiczne i podmioty realizujące zadania publiczne obowiązek udostępniania informacji w sposób dostępny dla wszystkich obywateli.

3. Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania 

Ta ustawa precyzuje pojęcia min.in. dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej, w tym w kontekście dostępności cyfrowej. Rozszerza zakres działań antydyskryminacyjnych na wszystkie podmioty oferujące usługi publicznie, co ma bezpośrednie przełożenie na kwestie dostępności cyfrowej. 

4. Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych 

To najważniejszy akt prawny regulujący szczegółowe wymagania dotyczące dostępności cyfrowej dla podmiotów publicznych. Ustawa wprowadza obowiązek spełnienia Kryteriów Sukcesu WCAG 2.1 na poziomie AA, określa zasady publikowania Deklaracji Dostępności oraz ustanawia mechanizmy kontroli i egzekwowania dostępności cyfrowej. 

5. Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami 

Ustawa ta rozszerza zakres dostępności, definiując minimalne wymogi nie tylko w zakresie dostępności cyfrowej, ale także architektonicznej i informacyjno-komunikacyjnej. W kontekście dostępności cyfrowej uzupełnia ona ustawę o dostępności cyfrowej, wprowadzając dodatkowe wymogi, takie jak obowiązek publikowania informacji w Polskim Języku Migowym.

6. Ustawa o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze

Ustawa, która weszła w życie 26 kwietnia 2024 roku, nakłada obowiązki na producentów, importerów i dystrybutorów w zakresie zapewnienia dostępności produktów i usług. Obejmuje to również wymóg dostarczania dostępnej informacji o produktach i usługach, co ma istotne znaczenie dla szeroko rozumianej dostępności cyfrowej w sektorze prywatnym.

Wszystkie powyższe akty prawne tworzą kompleksowe ramy legislacyjne dla dostępności cyfrowej w Polsce, obejmujące zarówno sektor publiczny, jak i prywatny. Stanowią one podstawę do egzekwowania prawa do równego dostępu do informacji i usług cyfrowych dla wszystkich obywateli, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Prawo międzynarodowe i unijne

1. Deklaracja Ministrów UE (Deklaracja Ryska)

W 2006 roku na konferencji ministerialnej "ICT na rzecz Zintegrowanego Społeczeństwa Informacyjnego" w Rydze, Ministrowie UE podpisali deklarację, zobowiązując się do zapewnienia pełnej dostępności wszystkich publicznych witryn internetowych zgodnie z wytycznymi konsorcjum W3C (World Wide Web Consortium). To zobowiązanie stało się ważnym krokiem w kierunku ujednolicenia standardów dostępności cyfrowej w całej Unii Europejskiej i było podstawą pod przyszłe regulacje prawne w tym zakresie.

2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 

Dyrektywa wprowadziła przełomowe zmiany w podejściu do dostępności cyfrowej w UE. Jej głównym celem było ujednolicenie wymogów dotyczących dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych sektora publicznego we wszystkich krajach członkowskich. Dyrektywa określiła minimalne standardy dostępności oraz zakres podmiotów publicznych objętych tymi wymogami, jednocześnie dając państwom członkowskim możliwość rozszerzenia tych wymogów. W Polsce dyrektywa ta przyczyniła się do uchwalenia ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 (EAA) 

Dyrektywa znana również jako Europejski Akt o Dostępności (European Accessibility Act), rozszerzyła zakres regulacji dotyczących dostępności na produkty i usługi oferowane przez podmioty gospodarcze. Ujednoliciła ona wymogi dostępności w całej UE, co doprowadziło do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego i zwiększenia dostępności produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami. W Polsce dyrektywa ta została zaimplementowana poprzez ustawę o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze.

4. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych

Ratyfikowana przez Polskę zobowiązuje państwa-strony do podjęcia odpowiednich środków w celu zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, na równi z innymi osobami. Konwencja podkreśla znaczenie dostępności cyfrowej jako kluczowego elementu umożliwiającego osobom z niepełnosprawnościami pełne uczestnictwo w życiu społecznym i zawodowym.

5. Europejska Agenda Cyfrowa (COM(2010) 245)

Inicjatywa Unii Europejskiej, której celem było zwiększenie umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych oraz promowanie włączenia społecznego poprzez technologie cyfrowe. W kontekście dostępności cyfrowej, Agenda kładzie nacisk na niwelowanie przepaści cyfrowej i zapewnienie równych szans w korzystaniu z usług elektronicznych, takich jak e-administracja, e-zdrowie czy e-kształcenie. Podkreśla ona, że umiejętność posługiwania się technologiami cyfrowymi jest ważną kompetencją w społeczeństwie opartym na wiedzy, a dostępność cyfrowa jest niezbędna do jej rozwijania wśród wszystkich grup społecznych.

Powyższe akty prawa międzynarodowego i unijnego tworzą kompleksowe ramy dla rozwoju i implementacji dostępności cyfrowej w Polsce i innych krajach członkowskich UE. Wpływają one bezpośrednio na kształtowanie krajowych przepisów i standardów, promując spójne podejście do dostępności cyfrowej w całej Europie i poza nią. 

Podsumowanie

Oprócz norm prawnych, istnieją również standardy techniczne, takie jak WCAG 2.1 i norma EN 301 549, które dostarczają konkretnych wytycznych i kryteriów pozwalających na praktyczne wdrożenie wymogów prawnych.

Ustawy nie tylko określają techniczne wymagania, ale również wprowadzają mechanizmy kontroli i egzekwowania dostępności. Polskie prawo w tym zakresie jest ściśle powiązane z prawem unijnym, co zapewnia spójne standardy w całej UE i sprzyja tworzeniu jednolitego, dostępnego cyfrowo rynku. Międzynarodowe zobowiązania podkreślają, że dostępność cyfrowa to nie tylko kwestia techniczna, ale przede wszystkim kwestia praw człowieka i inkluzji społecznej. Kompleksowe podejście do dostępności, obejmujące zarówno sektor publiczny, jak i prywatny, pokazuje rosnące zrozumienie, że pełne uczestnictwo w świecie cyfrowym jest bardzo ważne dla równych szans wszystkich obywateli.

*Źródło grafiki: https://pl.freepik.com/darmowe-wektory/mali-studenci-siedza-obok-stosu-ksiazek-i-ucza-sie-czlowiek-z-niepelnosprawnoscia-w-ilustracji-wektorowych-plaski-wozek-inwalidzki-edukacja-integracyjna-koncepcja-szkoly-na-baner-projekt-strony-internetowej-lub-strona-docelowa_28480893.htm