Redakcja
Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami weszła w życie 20 września 2019. Jej celem jest poprawa warunków życia i funkcjonowania obywateli ze szczególnymi potrzebami, którzy są narażeni na marginalizację lub dyskryminację m.in. ze względu na niepełnosprawność lub obniżony poziom sprawności z powodu wieku czy choroby. Ustawa jest kluczowym elementem rządowego programu "Dostępność Plus", który rząd przyjął 17 lipca 2018 r. Rozwiązania przewidziane w projekcie ustawy realizują zapisy Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, zobowiązujące do zapewnienia takim osobom dostępu do obiektów i treści na równi z innymi obywatelami. Projekt ustawy powstał we współpracy ze środowiskiem osób niepełnosprawnych.
Sektor publiczny jest zobowiązany do zapewnienia co najmniej minimalnej dostępności poprzez stosowanie uniwersalnego projektowania nowych rozwiązań lub racjonalnych usprawnień w usuwaniu istniejących barier. Minimalne wymagania obejmują zapewnienie w instytucjach publicznych m.in. dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych, czy dostępności informacyjno-komunikacyjnej na temat tego, jakie zadania wykonuje dany podmiot. Rozwiązania mogą być różne, np. nagrania w polskim języku migowym dla osób głuchych, informacji w tekście łatwym do czytania (ETR) - m.in dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy pliku odczytywalnego maszynowo, dzięki któremu taką informację może udźwiękowić osoba niewidoma. Dostępność w tym zakresie to także umożliwienie komunikacji z podmiotem w taki sposób, jaki jest dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami, np. poprzez SMS czy przy użyciu usługi tłumaczenia migowego online.
Kary
Ustawa przewiduje sankcje za brak realizacji zasady dostępności. Na podmioty publiczne, które nie spełnią minimalnych wymagań w tym zakresie, przysługiwać będzie skarga na brak dostępności. W celu jej złożenia, osoba ze szczególnymi potrzebami będzie musiała najpierw zawnioskować o zapewnienie jej dostępności, a dopiero brak lub niewłaściwa reakcja ze strony podmiotu publicznego umożliwi złożenie skargi do Prezesa Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Pozytywne rozpatrzenie skargi może skutkować nakazem zapewnienia dostępności, a niewywiązanie się z tego – nałożeniem kary pieniężnej.
Nagrody
W ustawie przewidziano nieobowiązkową certyfikację – służącą poprawie dostępności – dla podmiotów prywatnych i organizacji pozarządowych. Jeśli zdecydują się one na audyt potwierdzający ich dostępność w certyfikacie, będą mogły uzyskać 5 proc. zniżkę we wpłatach przekazywanych do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Rozwiązania te powinny zachęcać firmy prywatne do zadbania o swoją dostępność.
W II. kwartale 2021 r. planowane jest ogłoszenie przez ministra ds. rozwoju regionalnego naboru podmiotów certyfikujących dostępność. Podmioty wybrane w naborze będą wpisane do wykazu i uzyskają prawo do wydawania certyfikatów dostępności. Wykaz podmiotów uprawnionych do certyfikacji dostępności zostanie opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa.
Dodatkowo, od 6 września 2021 r., jeśli podmiot publiczny chce zlecić lub powierzyć realizację zadań publicznych finansowanych z udziałem środków publicznych podmiotom innym niż podmioty publiczne, musi określić w treści umowy (na realizację/powierzenie zadań lub umowy dotyczącej realizacji zmówienia publicznego) warunki służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie zlecanych zadań publicznych lub zamówień publicznych. Warunki te muszą odnosić się do minimalnych wymagań w zakresie dostępności. Oznacza to, że już niedługo wszystkie zlecenia publiczne będą wymagały spełnienia kryteriów dostępności.
Jak zakłada ustawa, każdy podmiot publiczny musi do 31 marca 2021 r., a następnie co kolejne 4 lata, sporządzić krótki raport o stanie zapewniania swojej dostępności. Formularz raportu będzie dostępny na stronie BIP ministerstwa właściwego ds. rozwoju regionalnego od stycznia 2021 r. W wyniku współpracy z Głównym Urzędem Statystycznym (GUS) raportowanie stanu zapewnienia dostępności odbywać się będzie za pomocą portalu sprawozdawczego GUS. Portal ten ułatwi przekazywanie danych o dostępności. Dzięki portalowi sprawozdawczemu GUS, większość podmiotów publicznych będzie mogło wypełnić formularz online. Więcej informacji znajduje się na stronie poświęconej raportowi o zapewnieniu dostępności.
Z kolei od 6 września 2021 r. każdy obywatel będzie mógł poinformować podmiot publiczny o braku jego dostępności w wymiarze informacyjno – komunikacyjnym (opisanych w art. 6), a osoby ze szczególnymi potrzebami lub ich przedstawiciele ustawowi będą mogli także złożyć wnioski i skargi.
