Co to jest testowanie?

Systemy oprogramowania są nieodłączną częścią naszego życia we wszystkich jego obszarach - od aplikacji biznesowych (np. w bankowości) po produkty użytkowe (np. samochody). Jednocześnie większość z nas miała zapewne do czynienia z oprogramowaniem, które nie zadziałało tak, jak powinno. Nieprawidłowe funkcjonowanie oprogramowania może powodować wiele problemów, w tym straty finansowe, stratę czasu, utratę reputacji firmy, a nawet utratę zdrowia lub życia. Testowanie oprogramowania pozwala ocenić jego jakość i zmniejszyć ryzyko wystąpienia awarii podczas eksploatacji.

Powszechnie uważa się, że testowanie polega wyłącznie na wykonywaniu testów, czyli uruchamianiu oprogramowania i sprawdzaniu uzyskanych rezultatów. Jednak testowanie oprogramowania to proces obejmujący czynności, które wykraczają poza samo wykonywanie testów. W skład procesu testowego wchodzą również takie czynności jak: planowanie, analiza, projektowanie i implementacja testów, raportowanie o postępie i wynikach testów oraz dokonywanie oceny jakości przedmiotu testów. Testowanie może wymagać uruchomienia testowanego modułu lub systemu - mamy wtedy do czynienia z tzw. testowaniem dynamicznym. Można również wykonywać testy bez uruchamiania testowanego obiektu - takie testowanie nazywa się testowaniem statycznym. A zatem testowanie obejmuje również przegląd produktów pracy takich jak: wymagania, historyjki użytkownika i kod źródłowy.

Inne nieporozumienie polega na postrzeganiu testowania jako czynności skupionej wyłącznie na weryfikacji wymagań, historyjek użytkownika lub innych form specyfikacji. Chociaż w ramach testowania rzeczywiście sprawdza się, czy system spełnia wyspecyfikowane wymagania, to jednak przeprowadza się również walidację, której zadaniem jest sprawdzenie, czy system spełnia wymagania użytkowników oraz inne potrzeby interesariuszy w swoim środowisku operacyjnym.

Typowe cele testowania

W przypadku każdego projektu cele testowania mogą być realizowane między innymi poprzez następujące czynności:

• dokonywanie oceny produktów pracy, takich jak: wymagania, historyjki użytkownika, projekt i kod;
• sprawdzanie, czy zostały spełnione wszystkie wyspecyfikowane wymagania;
• sprawdzanie, czy przedmiot testów jest kompletny i działa zgodnie z oczekiwaniami użytkowników i innych interesariuszy;
• budowanie zaufania do poziomu jakości przedmiotu testów;
• zapobieganie defektom;
• wykrywanie defektów i awarii;
• dostarczanie interesariuszom informacji niezbędnych do podejmowania świadomych decyzji(dotyczących zwłaszcza poziomu jakości przedmiotu testów);
• obniżanie poziomu ryzyka związanego z jakością oprogramowania (np. ryzyka wystąpienia niewykrytych wcześniej awarii podczas eksploatacji);
• przestrzeganie wymagań wynikających z umów, przepisów prawa i norm/standardów i/lub sprawdzanie, czy obiekt testów jest zgodny z tymi wymaganiami lub standardami.

Cele testowania mogą różnić się w zależności od kontekstu testowanego modułu lub systemu, poziomu testów oraz modelu cyklu życia oprogramowania. Poniżej podano kilka przykładowych różnic.

• W przypadku testowania modułowego jednym z celów może być wykrycie jak największej liczby awarii, a w rezultacie wczesne zidentyfikowanie i usunięcie powodujących je defektów. Innym celem może być zwiększenie pokrycia kodu przez testy modułowe.
• W przypadku testowania akceptacyjnego jednym z celów może być potwierdzenie, że system działa zgodnie z oczekiwaniami i spełnia stawiane mu wymagania. Innym celem tego rodzaju testowania może być dostarczenie interesariuszom informacji na temat ryzyka, jakie wiąże się z przekazaniem systemu do eksploatacji w danym momencie.

Testowanie a debugowanie

Testowanie i debugowanie to dwie różne czynności. Wykonywanie testów pozwala ujawnić awarie, które są skutkiem defektów w oprogramowaniu, natomiast debugowanie to czynność związana z wytwarzaniem oprogramowania, która polega na znajdowaniu, analizowaniu i usuwaniu tych defektów. Następnie wykonywane jest testowanie potwierdzające, które pozwala sprawdzić, czy wprowadzone poprawki w rezultacie spowodowały usunięcie defektów. W niektórych przypadkach testerzy są odpowiedzialni za przeprowadzenie testu początkowego oraz końcowego testu potwierdzającego, a programiści są odpowiedzialni za przeprowadzenie debugowania oraz związanego z nim testowania modułowego. Jednakże w przypadku zwinnego wytwarzania oprogramowania i niektórych innych cykli życia testerzy mogą być również zaangażowani w debugowanie i testowanie modułowe.

Dlaczego testowanie jest niezbędne?

Rygorystyczne testowanie modułów i systemów oraz związanej z nimi dokumentacji może pomóc w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia awarii podczas eksploatacji oprogramowania. Wykrycie, a następnie usunięcie defektów, przyczynia się do podniesienia jakości modułów lub systemów.

Ponadto testowanie oprogramowania może być niezbędne do spełnienia wymagań wynikających z umów, przepisów prawa bądź norm/standardów branżowych.

W historii informatyki znanych jest wiele przykładów oprogramowania i systemów, które zostały przekazane do eksploatacji, ale na skutek defektów uległy awarii lub z innych powodów nie zaspokoiły potrzeb interesariuszy. Dzięki odpowiednim technikom testowania — stosowanym w sposób fachowy na odpowiednich poziomach testów i w odpowiednich fazach cyklu życia oprogramowania — częstotliwość występowania tego rodzaju problemów można jednak ograniczyć. Poniżej przedstawiono kilka przykładów takich zastosowań.

• Zaangażowanie testerów w przeglądy wymagań lub w doprecyzowywanie historyjek użytkownika pomaga wykryć defekty w powyższych produktach pracy. Zidentyfikowanie i usunięcie tych defektów zmniejsza ryzyko wytworzenia niepoprawnej lub nietestowalnej funkcjonalności.
• Ścisła współpraca między testerami a projektantami systemu na etapie prac projektowych pozwala obu stronom lepiej zrozumieć projekt i sposób jego testowania. Lepsza znajomość tematu przekłada się na mniejsze ryzyko wystąpienia zasadniczych problemów w projekcie, a także pozwala zidentyfikować przypadki testowe w początkowym etapie projektu.
• Ścisła współpraca testerów z programistami na etapie tworzenia kodu pozwala obu stronom lepiej zrozumieć kod i sposób jego testowania. Większa wiedza w tym zakresie pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów w kodzie i spowodowanych przez nie awarii w testach.
• Weryfikacja i walidacja oprogramowania przez testerów przed przekazaniem go do eksploatacji pozwala wykryć defekty mogące prowadzić do awarii, które w przeciwnym razie mogłyby zostać przeoczone. Ułatwia także usuwanie związanych z nimi defektów (debugowanie). W rezultacie rośnie prawdopodobieństwo, że oprogramowanie zaspokoi potrzeby interesariuszy i spełni stawiane mu wymagania.

W uzupełnieniu powyższych przykładów należy zaznaczyć, że osiągnięcie zdefiniowanych celów testowania przyczynia się do ogólnego powodzenia procesu wytwarzania i pielęgnacji oprogramowania.

Zapewnienie jakości a testowanie

Testowanie jest często utożsamiane z zapewnieniem jakości (ang. quality assurance), ale w rzeczywistości są to dwa oddzielne (chociaż powiązane ze sobą) procesy, które zawierają się w szerszym pojęciu „zarządzania jakością” (ang. quality management).

Zarządzanie jakością obejmuje wszystkie czynności mające na celu kierowanie i nadzorowanie działań organizacji w dziedzinie jakości. Elementami zarządzania jakością są między innymi zapewnienie jakości i kontrola jakości. Zapewnienie jakości skupia się zazwyczaj na prawidłowym przestrzeganiu właściwych procesów w celu uzyskania pewności, że zostaną osiągnięte odpowiednie poziomy jakości. Jeśli procesy są wykonywane prawidłowo, powstające w ich wyniku produkty pracy mają zwykle wyższą jakość, co przyczynia się do zapobiegania defektom. Duże znaczenie dla skutecznego zapewnienia jakości mają również wykorzystanie procesu analizy przyczyny podstawowej do wykrywania i usuwania przyczyn defektów oraz prawidłowe wdrażanie wniosków ze spotkań retrospektywnych w celu doskonalenia procesów.

Kontrola jakości obejmuje cały szereg czynności, włączając w to czynności testowe, które wspierają osiągnięcie odpowiednich poziomów jakości. Czynności testowe są ważnym elementem procesu wytwarzania lub pielęgnacji oprogramowania. Prawidłowy przebieg tego procesu (w tym testowania) jest istotny z punktu widzenia zapewnienia jakości, w związku z czym zapewnienie jakości wspiera właściwe testowanie. Testowanie przyczynia się do osiągnięcia wymaganej jakości produktów pracy na kilka różnych sposobów.

Tekst w całości pochodzi z sylabusa ISTQB. Zostały z niego usunięte jedynie odesłania do rozdziałów oraz referencje do dokumentów.

Całość można pobrać ze strony.